Zwiększenie liczebności osób w podeszłym wieku powoduje występowanie nowych zjawisk, często na pograniczu zdrowia i choroby. A tym samym skłania do zwrócenia większej uwagi na cierpienie osób starszych (Parnowski, 2016). Ponadto wraz z wydłużaniem się okresu życia w zdrowiu wzrasta zaintereso- wanie utrzymaniem zdrowia seksualnego w późniejszych dekadach życia. Ba- dania wykazują, że 70% zdrowych 70-Iatków regularnie odbywa stosunki sek- sualne, a 80% mężczyzn i kobiet w wieku 60—91 lat jest aktywnych seksualnie co najmniej raz w miesiącu, jak również ujawniają, że większość osób starszych angażuje się w aktywności seksualne i postrzega seks jako ważną część życia (Wilkins, Warnock, 2009). Jednocześnie należy podkreślić duży wpływ czynni- ków biologicznych i psychospołecznych związanych ze starzeniem się na ja- kość i częstotliwość aktywności seksualnej osoby starszej. Okazuje się, że zdro- wie fizyczne, psychiczne, a także wcześniejszy poziom aktywności seksualnej odgrywają ważną rolę w seksualności osób starzejących się (Wilkins, Warnock, 2009). W opracowaniu poruszony został aspekt sprawności seksualnej w kon- tekście procesu starzenia się u mężczyzn. Omówione zostały najważniejsze obszary, od perspektywy rozwojowej po najczęstsze dysfunkcje seksualne, proces diagnostyczny i możliwości psychoterapeutyczne.

STARZENIE SIĘ - PERSPEKTYWA PSYCHOLOGII ROZWOJOWEJ

Okres późnej dorosłości następuje po latach najaktywniejszych pod wzglę- dem zawodowym i społecznym. W okresie wczesnej dorosłości rozpoczyna się pracę, zakłada rodzinę, kształtuje styl życia oraz sieć kontaktów społecznych. W okresie środkowej dorosłości człowiek zwykle ma ugruntowaną pozycję za- wodową i społeczną. Zewnętrznym zdarzeniem rozpoczynającym okres póź- nej dorosłości jest zwykle moment przejścia na emeryturę. Człowiek wówczas zmienia sposób realizowania aktywności zawodowej lub całkowicie się z niej wycofuje. W konsekwencji zmienia się tryb życia oraz obraz własnej osoby

(Janiszewska-Rain, 2005). Okres późnej dorosłości dzielony jest na trzy etapy, z których każdy ma swoją specyfikę rozwojową:

• 60.—75. rok życia —młodsi starsi,
• 75.—85. rok życia — starsi starsi,
• po 85. roku życia —najstarsi starsi.

SEKSUALNOŚĆ STARZEJĄCYCH SIĘ MĘŻCZYZN

W procesie starzenia się obniża się popęd seksualny u mężczyzn, zmniejsza się zdolność do odbywania stosunków, zdolność do wytrysku, zmniejsza się po- trzeba masturbacji, intensywność reakcji jest znacząco obniżona (Lenartowicz, 2013). U mężczyzn następuje obniżenie stężenia testosteronu, co ma swoje emocjonalne i fizyczne konsekwencje, między innymi obniżenie libido, spadek energii, zaburzenia erekcji, utrata owłosienia, zarostu, zwiększenie masy ciała, nadciśnienie tętnicze, obniżenie funkcji poznawczych, zmniejszenie wytrzy- małości, niepokój, zaburzenia snu (Lenartowicz, 2013).

Czynniki biologiczne a seksualność podczas starzenia się

Starzejący się mężczyźni poddawani są działaniu wielu czynników biologicz- nych i zmian hormonalnych wpływających na funkcjonowanie seksualne. Ponadto częstsze w tej grupie zaburzenia somatyczne i psychiczne również mogą znacząco wpływać na jakość współżycia. Z dysfunkcjami seksualnymi są związane między innymi choroby nowotworowe, neurologiczne, kardiologicz- ne, immunologiczne, psychiczne. Różne objawy dysfunkcji seksualnych mo- gą mieć podłoże jatrogenne, wynikające ze stosowanego leczenia (Wilkins, Warnock, 2009). W okresie starzenia się wartym uwagi zjawiskiem jest również andropauza, tj. odpowiednik kobiecej menopauzy, która dotyczy mężczyzn po 50.—55. roku życia i objawia się osłabieniem funkcji seksualnych. Wśród czynników biologicznych, mających wpływ na funkcjonowanie seksualne wy- mienia się również ryzyko przerostu prostaty, długotrwałe zażywanie leków, obniżenie sprawności układu nerwowego (Kijak, Szarota, 2013).

Czynniki psychospołeczne a seksualność podczas starzenia się

Psychologiczny aspekt funkcjonowania seksualnego seniorów można rozpa- trywać na wiele rozmaitych sposobów, począwszy od roli miłości w życiu osób starszych, poprzez analizę zadań rozwojowych, przypadających na tę fazę ży- cia człowieka, a kończąc na problemach natury psychologicznej, wiążących się ogólnie ze starzeniem (Kijak, Szarota, 2013). Zmiana w zakresie ról zawodo- wych, rodzicielskich, zmiana obrazu siebie i własnej atrakcyjności, obniżenie sprawności również mogą wpływać na seksualność w okresie senioralnym.