Starzenie się a sprawność seksualna u mężczyzn – możliwe dysfunkcje i sposoby ich leczenia

Zwiększenie liczebności osób w podeszłym wieku powoduje występowanie nowych zjawisk, często na pograniczu zdrowia i choroby. A tym samym skłania do zwrócenia większej uwagi na cierpienie osób starszych (Parnowski, 2016). Ponadto wraz z wydłużaniem się okresu życia w zdrowiu wzrasta zaintereso- wanie utrzymaniem zdrowia seksualnego w późniejszych dekadach życia. Ba- dania wykazują, że 70% zdrowych 70-Iatków regularnie odbywa stosunki sek- sualne, a 80% mężczyzn i kobiet w wieku 60—91 lat jest aktywnych seksualnie co najmniej raz w miesiącu, jak również ujawniają, że większość osób starszych angażuje się w aktywności seksualne i postrzega seks jako ważną część życia (Wilkins, Warnock, 2009). Jednocześnie należy podkreślić duży wpływ czynni- ków biologicznych i psychospołecznych związanych ze starzeniem się na ja- kość i częstotliwość aktywności seksualnej osoby starszej. Okazuje się, że zdro- wie fizyczne, psychiczne, a także wcześniejszy poziom aktywności seksualnej odgrywają ważną rolę w seksualności osób starzejących się (Wilkins, Warnock, 2009). W opracowaniu poruszony został aspekt sprawności seksualnej w kon- tekście procesu starzenia się u mężczyzn. Omówione zostały najważniejsze obszary, od perspektywy rozwojowej po najczęstsze dysfunkcje seksualne, proces diagnostyczny i możliwości psychoterapeutyczne.

 

STARZENIE SIĘ - PERSPEKTYWA PSYCHOLOGII ROZWOJOWEJ

Okres późnej dorosłości następuje po latach najaktywniejszych pod wzglę- dem zawodowym i społecznym. W okresie wczesnej dorosłości rozpoczyna się pracę, zakłada rodzinę, kształtuje styl życia oraz sieć kontaktów społecznych. W okresie środkowej dorosłości człowiek zwykle ma ugruntowaną pozycję za- wodową i społeczną. Zewnętrznym zdarzeniem rozpoczynającym okres póź- nej dorosłości jest zwykle moment przejścia na emeryturę. Człowiek wówczas zmienia sposób realizowania aktywności zawodowej lub całkowicie się z niej wycofuje. W konsekwencji zmienia się tryb życia oraz obraz własnej osoby

 

(Janiszewska-Rain, 2005). Okres późnej dorosłości dzielony jest na trzy etapy, z których każdy ma swoją specyfikę rozwojową:

  • 60.—75. rok życia —młodsi starsi,
  • 75.—85. rok życia — starsi starsi,
  • po 85. roku życia —najstarsi starsi.

 

Zmiany fizyczne w procesie starzenia się:

  • osłabienie funkcji regulujących układ nerwowy i hormonalny,
  • utrata masy mięśni i kości,
  • utrata siły mięśni,
  • zwiotczenie skóry,
  • zmniejszenie szybkości przewodzenia impulsów elektrycznych,
  • zmiany w obrębie tkanek,
  • zwyrodnienia stawów, odwapnienie kości,
  • miażdżyca naczyń krwionośnych.

    (Joanna Janiszewska-Rain, 2005)

 

SEKSUALNOŚĆ STARZEJĄCYCH SIĘ MĘŻCZYZN

W procesie starzenia się obniża się popęd seksualny u mężczyzn, zmniejsza się zdolność do odbywania stosunków, zdolność do wytrysku, zmniejsza się po- trzeba masturbacji, intensywność reakcji jest znacząco obniżona (Lenartowicz, 2013). U mężczyzn następuje obniżenie stężenia testosteronu, co ma swoje emocjonalne i fizyczne konsekwencje, między innymi obniżenie libido, spadek energii, zaburzenia erekcji, utrata owłosienia, zarostu, zwiększenie masy ciała, nadciśnienie tętnicze, obniżenie funkcji poznawczych, zmniejszenie wytrzy- małości, niepokój, zaburzenia snu (Lenartowicz, 2013).

 

Czynniki biologiczne a seksualność podczas starzenia się

Starzejący się mężczyźni poddawani są działaniu wielu czynników biologicz- nych i zmian hormonalnych wpływających na funkcjonowanie seksualne. Ponadto częstsze w tej grupie zaburzenia somatyczne i psychiczne również mogą znacząco wpływać na jakość współżycia. Z dysfunkcjami seksualnymi są związane między innymi choroby nowotworowe, neurologiczne, kardiologicz- ne, immunologiczne, psychiczne. Różne objawy dysfunkcji seksualnych mo- gą mieć podłoże jatrogenne, wynikające ze stosowanego leczenia (Wilkins, Warnock, 2009). W okresie starzenia się wartym uwagi zjawiskiem jest również andropauza, tj. odpowiednik kobiecej menopauzy, która dotyczy mężczyzn po 50.—55. roku życia i objawia się osłabieniem funkcji seksualnych. Wśród czynników biologicznych, mających wpływ na funkcjonowanie seksualne wy- mienia się również ryzyko przerostu prostaty, długotrwałe zażywanie leków, obniżenie sprawności układu nerwowego (Kijak, Szarota, 2013).

 

Czynniki psychospołeczne a seksualność podczas starzenia się

Psychologiczny aspekt funkcjonowania seksualnego seniorów można rozpa- trywać na wiele rozmaitych sposobów, począwszy od roli miłości w życiu osób starszych, poprzez analizę zadań rozwojowych, przypadających na tę fazę ży- cia człowieka, a kończąc na problemach natury psychologicznej, wiążących się ogólnie ze starzeniem (Kijak, Szarota, 2013). Zmiana w zakresie ról zawodo- wych, rodzicielskich, zmiana obrazu siebie i własnej atrakcyjności, obniżenie sprawności również mogą wpływać na seksualność w okresie senioralnym.
 

Czynniki wpływające na rezygnację z życia seksualnego:

  • Czynniki fizjologiczne:
    • opóźnienie pobudzenia i większa potrzeba mechanicznej stymulacji narządów płciowych,
    • zmniejszona sztywność penisa i nawilżenia pochwy,
    • uczucie nieuchronności wytrysku,
    • brak orgazmu.
  • Czynniki medyczne:
    • leki, które mogą powodować impotencję lub brak popędu płciowego,
    • choroby (np. cukrzyca), która może prowadzić do impotencji,
    • chirurgia prostaty lub macicy,
    • bariery fizyczne (np. cewniki lub globulki),
    • słaba mobilność seksualna z powodu zapalenia stawów lub udaru mózgu,
    • zmiana obrazu ciała (np. po mastektomii lub amputacji jąder),
    • depresja, która prowadzi do utraty zainteresowania seksem.
  • 3. Czynniki psychospołeczne:
    • brak partnera seksualnego,
    • brak prywatności (związane z ciągłą opieką pielęgniarską lub zamiesz- kiwaniem w domach pomocy społecznej),
    • społeczne uwarunkowania (stereotypy i uprzedzenia do seksualności osób stałych).

      ​​​​​​(Taylor, Gosney, 2001, za: Kijak, 2013)

 

Fizyczne przyczyny problemów seksualnych u osób starszych to:

  • zmiany hormonalne — wpływ estrogenów i niedobór testosteronu u star- szych kobiet, który może powodować: — w obszarze narządów płciowych: zmniejszenie nawilżenia, zanikowe zmiany skórne, skurcz i zanik łechtacz- ki i pochwy, zmniejszenie czucia, nietrzymanie moczu; — zmysł węchu: zmniejszona wrażliwość na zapach; — skóra: zmniejszona wrażliwość na dotyk; — mięśnie i kości: utrata masy mięśniowej i masy kostnej; — mózg: spowolnienie zdolności poznawczych, utrata koncentracji;
  • zaburzenia naczyniowe, powodujące m.in. wysokie ciśnienie krwi, wysoki poziom cholesterolu, choroby serca;
  • zmniejszony przepływ krwi w obrębie miednicy, wtórne do starzenia się, urazu lub zabiegu chirurgicznego;
  • miażdżycowa choroba, powodująca zmiany w ścianach pochwy i łech- taczki — zwłóknienie mięśni;
  • zaburzenia neurologiczne, rodzące np. uszkodzenia rdzenia kręgowego, choroby centralnego lub obwodowego układu nerwowego;
  • skutki uboczne leków, takich jak leki przeciwdepresyjne, |3-bIokery, leki przeciwpsychotyczne, antycholinergiki;
  • choroba i niepełnosprawność (pierwotne skutki choroby i skutki ubocz- ne leczenia).

(Sipski, Alexander, 1997...

Dalsza część jest dostępna dla użytkowników z wykupionym planem