WSTĘP
Zgodnie z klasyfikacją ICD-11, ataki paniki (ICD-11: MB23.H) są epizodami intensywnego strachu lub lęku charakteryzującymi się szybkim i równoczesnym wystąpieniem kilku charakterystycznych objawów, takich jak np. kołatanie serca lub przyspieszenie akcji serca, pocenie się, drżenie, duszność, ból w klatce piersiowej, zawroty głowy, oszołomienie, dreszcze, uderzenia gorąca, obawa przed nagłą śmiercią. Ataki paniki mogą pojawić się niespodziewanie lub mogą być wywołane przez określone sytuacje. Mogą być objawem zespołu lęku napadowego (ICD-11: 6B01), jednak występują także w przypadku innych zaburzeń lękowych oraz innych zaburzeń psychicznych. Ataki paniki są również powszechne w populacji ogólnej, niecierpiącej na żadnego typu zaburzenia lękowe. U osób zdrowych pojawiają się w odpowiedzi na wydarzenia życiowe wywołujące lęk. Ataki paniki, w odpowiedzi na realne zagrożenia integralności fizycznej lub psychicznej jednostki, są uważane za normalną reakcję i w takich przypadkach diagnoza nie jest uzasadniona.
Ważne
Zwykle pierwsze ataki paniki pojawiają się w dorosłym życiu, jednak dzieci również mogą ich doświadczyć (Csóti, 2003).
ETIOLOGIA
Sekwencja wydarzeń w ataku paniki i to, co następuje po nich, jest przedmiotem zainteresowania nie tylko psychologii, ale też neurobiologii (Ninan i in., 2005). Badania lęku napadowego u bliźniąt ujawniły ogromne znaczenie genów w rozwoju zaburzeń panicznych. Skany całego genomu wykazały istotne powiązania szeroko rozumianego lęku napadowego z chromosomami 9, 13 i 22. Informacje o połączeniu chromosomowym nadal wymagają identyfikacji konkretnego genu, jego produktu genowego, mechanizmów kontrolujących jego ekspresję, jego roli w wywoływaniu lub modyfikowaniu ekspresji zaburzenia itp. Geny mogą determinować pewnego rodzaju podatność na doświadczanie ataków paniki. Największe znaczenie ma jednak komponent środowiskowy.
Podwyższony poziom lęku i strachu, a także stres w rodzinie i brak wsparcia rodzinnego przyczyniają się do prawdopodobieństwa wystąpienia ataku (King i in., 1996). Jeśli chodzi o odróżnienie biologicznego aspektu zespołu lęku napadowego od innych zaburzeń lękowych, duże znaczenie ma tutaj złożona etiologia neurobiologiczna dotycząca neuroprzekaźnictwa mózgowego i mechanizm odpowiadający za nadwrażliwości ośrodka oddechowego.
|
Głównym mechanizmem psychologicznym odpowiadającym za wystąpienie ataku paniki są zaburzenia poznawcze, które polegają na tym, że objawy z ciała są interpretowane jako zagrażające życiu, co prowadzi do eskalacji lęku (Potoczzek, 2003). |
Dziecko może doświadczyć ataku paniki podczas ekspozycji na prawdziwe albo historyczne zagrażające sytuacje, np. nadużycie fizyczne lub psychiczne albo przemoc fizyczna. Takie możliwości powinny być eksploatowane w wywiadzie klinicznym (Diler, 2003). Atak paniki może wywołać konfrontacja z konkretną sytuacją lub lęk związany z oczekiwaniem wystąpienia wcześniej doświadczanych symptomów (lęk przed lękiem), jednak atak paniki może pojawić się również w innych sytuacjach, dlatego osobie cierpiącej na zespół lęku napadowego trudno przewidzieć, kiedy nastąpi kolejny atak paniki (Wojtas, Jakuszkowiak-Wojten, 2010).
ZABURZENIA PANICZNE (ICD-11: 6B01)
Zespół lęku napadowego różni się od normalnych reakcji lękowych częstymi nawrotami ataków paniki, ciągłym zamartwianiem się lub zaniepokojeniem o ponowne pojawienie się symptomów związanych z atakami paniki, zmianami w zachowaniu i związanym z tym znacznym upośledzeniem funkcjonowania. Szacuje się, że nawet 90% dzieci i dorosłych z zaburzeniami panicznymi ma też inne zaburzenia lękowe, takie jak: fobia społeczna, lęk uogólniony, agorafobia lub zaburzenia nastroju – depresja lub choroba dwubiegunowa (Diler, 2003). Zgodnie z klasyfikacją ICD-11 zespół lęku napadowego charakteryzuje się nawracającymi niespodziewanymi atakami paniki, które nie ograniczają się do określonych bodźców lub sytuacji. Pojawia się uporczywa obawa przed ponownym wystąpieniem napadu paniki lub konkretnym objawem fizjologicznym, który może być odbierany inaczej niż objaw ataku paniki (np. lęk przed zawałem mięśnia sercowego). Pojawiają się zachowania mające na celu uniknięcie nawrotu (np. wychodzenie z domu tylko z zaufanym towarzyszem). Objawy powodują znaczne upośledzenie funkcji osobistych, rodzinnych, społecznych, edukacyjnych, zawodowych lub innych ważnych obszarów funkcjonowania. Jeśli funkcjonowanie jest utrzymane, to tylko dzięki znacznemu wysiłkowi osoby cierpiącej na zespół lęku napadowego. Niektóre osoby doświadczają pojedynczych epizodów, po których następują długie okresy remisji, podczas gdy inne doświadczają uporczywych, ciągłych objawów.
Z powodu objawów fizjologicznych dzieci z napadami paniki często są kierowane do szpitala na badania medyczne w celu wykluczenia poważnej choroby somatycznej (Banasiak, 2013).
Kryteria diagnostyczne
Zgodnie z klasyfikacją ICD-11, by zdiagnozować zaburzenia paniczne, osoba musi spełnić następujące kryteria:
- doświadczać nawracających ataków paniki;
- przynajmniej niektóre z ataków paniki muszą być nieoczekiwane, czyli nie mogą ograniczać się do określonych bodźców lub sytuacji;
- po napadach paniki następuje uporczywe zaniepokojenie związane z obawą przed pojawieniem się kolejnego ataku lub obawą przed pojawieniem się negatywnych konsekwencji związanych z błędnym interpretowaniem reakcji fizjologicznych obecnych czasie ataków paniki lub zachowania mające na celu uniknięcie ich nawrotu;
- ataki paniki nie ograniczają się do sytuacji wywołujących lęk w kontekście innego zaburzenia psychicznego;
- objawy nie są przejawem innego stanu chorobowego i nie wynikają z bezpośredniego wpływu substancji lub leku na ośrodkowy układ nerwowy, wliczając w to skutki ich odstawienia.
Na podstawie pojawiających się teorii kilka „wymagań” wydaje się koniecznych, aby dana osoba rozwinęła zaburzenia paniczne. Po pierwsze jednostka musi doświadczyć nagłych fizjologicznych doznań charakterystycznych dla paniki.
Ponadto dowody empiryczne sugerują, że jednostka musi mieć zdolność poznawczą do doświadczania przypisań „utraty kontroli” lub „zwariowania”. Dzieci mogą jednak doświadczać ataków paniki bez komponentu poznawczego (nelles, Barlow, 1988).
Wpływ ataków paniki na codzienne funkcjonowanie dziecka
Ataki paniki wpływają na pogorszenie funkcjonowania w wielu obszarach. Dziecko doświadcz...
Dalsza część jest dostępna dla użytkowników z wykupionym planem